Esej Fatmira Alispahića uvršten u zbornik Austrijske novinske agencije

"EVROPSKI PUT U ISLAM“
 

Tuzlanski publicist Fatmir Alispahić je jedini bosanski autor, i jedini evropski musliman, čiji je esej uvršten u izbor najboljih tekstova koji su se 2005. godine takmičili za nagradu Austrijske novinske agencije (APA – AUSTRIA PRESSE AGENTUR), a koja je ustanovljena s ciljem da promovira dijalog u vezi sa evropskim integracijama. Na natječaj je pristiglo 80 radova iz raznih dijelova Evrope, a samo 12, među kojima je i Alispahićev esej "Evropski put u islam", našlo se u knjizi izabranih radova pod naslovom "Hello Melancholy".
Izabrani tekstovi iz zbornika "Hello Melancholy" su štampani na engleskom jezikom i mogu se u pdf formatu naći na stranici: apa.a

U nastavku: Tekst Fatmira Alispahića "Evropski put u islam",

na bosanskom. 

Borba za opstanak

EVROPSKI PUT U ISLAM

Duh ujedinjene Evrope svoju koheziju treba graditi na najudaljenijim tačkama identiteta koje obuhvaća. Evropski muslimani su, nedvojbeno, jedna od ovih krajnosti, ne sami po sebi, već po tržišnoj slici koja ih predstavlja. Evropi je potreban direktan kontakt sa evropskim muslimanima, kako bi prekinula obmanu koju joj serviraju intelektualni šverceri. Samo tako Evropa se može uvjeriti da u odnosu na imperative evropske budućnosti nema nikakve razlike između njih i nas.

Piše: Fatmir ALISPAHIĆ

Može li jedan islamski omladinski časopis iz Sarajeva koji je oklevetan kao “radikalan” svjedočiti duh ujedinjene Evrope? Može li jedan sekularni autor koji je oklevetan kao “vođa islamske revolucije” kazati da muslimani koji stoljećima žive na Balkanu nemaju drugog puta osim da žive u toleranciji sa svojim kršćanskim susjedima? Mi možemo do delirijuma zastupati evropske ideje, ali mi smo muslimani u Evropi i za nas je do daljnjeg rezervirana mudžahedinska uloga u filmskom spektaklu nakon 11. septembra.
 

Bosanski muslimani žele dijalog sa Evropom. Ali, dijaloga nema, jer Evropa svoj monolog prodaje kao dijalog. Bošnjaci svjedoče evropsku pripadnost, ali Evropa vidi predrasude. Finansijska premoć određuje medijske i intelektualne zapreke dijalogu. Bošnjačka evropska misao nema komunikacijska sredstva da dopre do Evrope. Jer Bošnjaci su, kao i svi mali narodi u globalizacijskoj dramaturgiji, objekat, a ne subjekat svoje sudbine.
Ako i postoji put do evropskog kritičkog uma, onda je taj put zarastao u šikaru tržišta i predrasuda čije bi čišćenje otkrilo misli koje Evropa, možda, ne želi čuti.

Evropa u getu

Uvlačenje tržišne, globalizacijske logike u intelektualnu slobodu uzrokovalo je pojavu šabloniziranih diskursa, tipa: Evropa je kolijevka kršćanstva, a muslimani su kod nas podstanari, pod kiriju, privremeno; muslimani su crni, opasni, iracionalni; mi određujemo ko su oni, a oni ne određuju ko smo mi; mi smo pozvani da ih kultiviramo, demokratiziramo, naučimo kulturi dijaloga, iako samo mi pričamo, a oni slušaju; oni imaju predrasude prema nama, a mi nemamo predrasude prema njima, jer mi se vozimo avionima, a oni jašu na kamilama...
Šta da radimo sa naučnim činjenicama? Bosanski muslimani su južni Slaveni koji više od hiljadu godina žive na evropskom tlu. Svijetle su puti, plavooki i plavokosi, taman koliko, recimo, i Germani. Imaju evropske socijalne navike. Prožeti su okruženjem i prožimali su okruženje. Bošnjaci su bezmalo 600 godina u islamu i ne misle se odricati svoje vjere, niti seliti sa svoje zemlje. Zar bi to trebao biti problem?
Ipak, Bošnjaci su jedini evropski narod koji živi u nezvaničnom getu. Srbi i Hrvati koji žive u BiH imaju dvojna državljanstva, putovnice susjednih država, i oni su građani Evrope. Bošnjaci imaju samo bh. putovnicu i zbog viznog režima rađe ostaju u getu, nego da se za svaki izlet u Evropu ponižavaju satima čekajući pred evropskim ambasadama u Sarajevu. Getoizacija je kod Bošnjaka vremenom stvorila uvjerenje da ih Evropa osjeća kao strano tijelo. Iako su evropski starosjedioci, Bošnjaci se osjećaju kao žrtve u “hijerarhiji rasa i civilizacija”, kako je kolonijalizam 1910. definirao Žil Arman. Postkolonijalna praksa u Bosni je neprimjenjiva, jer Evropa valjda ne može kolonizirati samu sebe, niti se Bošnjaci mogu dekolonizirati od svoje matice. Ipak, naspram Bošnjaka Evropa iskazuje slične predostrožnosti kao prema narodima Trećeg svijeta.
Paralele između Varšavskog geta za Jevreje, rezervata za američke Indijance i ovog geta od 24 odsto bh. teritorije gdje žive Bošnjaci – veoma su podatne za usporedbu. U sva tri slučaja kolonijalni diskurs je određivao sudbinu potlačenog naroda. A govorimo, zar ne, o dijalogu, kojeg nema bez ravnopravnih pozicija. Govorimo o duhu ujedinjene Evrope koje nema bez jedinstva različitosti, i to u vremenu interkulturalnih prožetosti i refedinicija identiteta.

Govorimo o toleranciji, koje nema bez rušenja predrasuda. Kako onda Bošnjaci mogu ostvariti dijalog sa okruženjem, ako žive u fizičkom i duhovnom getu, dakako, ne svojom voljom? Ili, kako evropske institucije misle promovirati principe ujedinjenja, slobode i jednakosti prema jedinom getoiziranom narodu u Evropi?

Tržišna tekstualnost

Uvijek nastaje nelagodna situacija kada ružnu realnost usmjerimo na lijepe proklamacije. Jer, lijepe proklamacije inertno nastoje da se o njima lijepo govori. Zato ujedinjena Evropa finansira razne projekte za glancanje proklamacija. Smatra se da bi proklamacije mogle stradati u dodiru s kritičkim sudom. To je pogrešna, totalitarna logika. Proklamacije mogu samo ojačati ukazivanjem na realitete koji su izmakli lijepim slovima.
 

Evropa je u Bosni odgojila mnoštvo demokratskih trutova. Finansiraju se ideološki podobni mediji, projekti, intelektualci. Profit se uselio u demokratski prostor, a sloboda koja se formira prema potrebama ideološkog tržišta nije sloboda. Na sceni je utrka za zadovoljenje evropskih kriterija i afiniteta. Dovoljno je da demokratski trutovi u Bosni osjete da bi izmišljanje tzv. islamskog terorizma moglo biti marketinški isplativo, pa da se bace u tržišnu utakmicu. Nikog ne zanima što Bošnjaci nemaju nikakve veze sa tzv. islamskim terorizmom i što od te izmišljene pojave nikad niko u Bosni nije stradao. Kao što tvrde poststrukturalisti – sve je samo tekst – pa ova tržišna tekstualnost opstaje kao istina.

Duh ujedinjene Evrope, barem što se Bosne tiče, susreće se sa ozbiljnim problemom: evropske institucije su uložile novac u glancanje proklamacija, a stvorile su tržište totalitarnih laži i obmana. Demokratski trutovi izmišljaju probleme kako bi za “projekte sanacije” dobili novac! Pošto Evropa sluša samo sebe i intelektualne švercere koje nekritički finansira, tekstualnost je jednodimenzionalna. Evropski fondovi poprimaju totalitarni oblik pa je teško vjerovati da bi kritički sud mogao ikoga zanimati. Za kritički sud nema novaca, jer nema volje da tržišna tekstualnost dobije značenje slobodnog intelektualizma. Evropi je potreban retuširani autoportret, što se možda ne događa svjesno, ali se svakako događa po administrativnoj inerciji.

Dakle, mi znamo da se taj i taj bori protiv antievropskih pojava, a da li te pojave izmišlja, to nas ne zanima. Čak šta više, dokle god ima antievropskih pojava, borba za ujedinjeni evropski duh ima raison d’etre. Na tom je mehanizmu živio svaki komunizam, od Staljinovog i Mao Ce Tungovog, do Sadamovog i Bušovog.
Islam se nakon 11. septembra nameće kao najživopisnija antievropska mogućnost. Bošnjaci, kao jedini muslimanski politički narod u Evropi, takođe su najživopisniji motiv za marketing tržišne demokratije. S druge strane, Bošnjaci, kao politički traumatiziran narod, uopće se ne opiru strategiji svoje satanizacije, već i dalje vjeruju da je istina ono što je u njihovim glavama. Bošnjaci žele suživot, toleranciju, razumijevanje, ali to niko osim njih ne vidi, jer takav proizvod na tržištu demokratije, jednostavno, nema kupca.

Čekajući dijalog

Kad bismo pitali ma kojeg zanatliju, zidara, obućara ili krojača, on bi nam kazao da spajanje pocijepanih ili razdvojenih dijelova treba početi od najudaljenijih tačaka. To bi značilo da duh ujedinjene Evrope svoju koheziju treba graditi na najudaljenijim tačkama identiteta koje obuhvaća. Evropski muslimani su, nedvojbeno, jedna od ovih krajnosti, ne sami po sebi, već po tržišnoj slici koja ih predstavlja.
Ako nam je cilj da doprinesemo kvalitetu unutarevropskog dijaloga, onda moramo govoriti kritički i otvoreno. Evropske institucije bi morale uložiti napor u ustanovljavanje dijaloga sa evropskim muslimanima, umjesto što finansiraju intelektualne profitere koji Evropi prevode šta su to i ko su to evropski muslimani.
Konkretno, Evropa u Sarajevu finansira desetine nevladinih organizacija i medija koji odašilju negativnu i netačnu sliku o Bošnjacima. Evropa ne finansira ni jednu muslimansku instituciju, ni jedan islamski list u Sarajevu. I ne samo to! Evropa uopće ne vodi dijalog ni sa jednim islamskim krugom u Sarajevu. Šta je posljedica?
Islamski omadinski časopis “Saff” ima dobru, da ne kažemo egzistencijalnu volju da uspostavi kontinuirani dijalog sa intencijama ujedinjene Evrope, i da u tom dijalogu iskristalizira konstruktivnu ulogu evropskih muslimana. Direktni, a ne posrednički kontakt evropskih institucija sa ovakvim islamskim instancama uklonio bi predrasude koje zarad tržišta fobijama generiraju intelektualni tezgaroši. U daljem slijedu, evropske bi institucije mogle finansijski pomoći ovakav časopis, i time se inkorporirati u jednu od krajnosti evropskog identiteta, umjesto što obilato finansiraju časopise zbog kojih metastazira evropski monolog, a evropski muslimani ostaju pod kolonijalnim zvonom, kao miševi u laboratoriji.
Takve su pojave tržišnom logikom proizvele klevetu da je časopis “Saff” navodno “radikalan” i blizak “estremističkim islamskim krugovima”, a da je ovaj sekularni autor čak “vođa islamske revolucije u Bosni”. Eto, mi takvi – “opasni, tvrdi, neevropski” - želimo da nam u goste dođu evropske institucije da im uz kahvu kažemo kako u odnosu na imperative evropske budućnosti nema nikakve razlike između njih i nas. Sve što želi duh ujedinjene Evrope – želimo i mi.
Mi čekamo. Kao u Beketovoj drami.

Magazin SAFF, broj 144, 13. V 2005.